M-ak taldea eta Xabier Montoiaren Fan Kluba

Xabier Montoia jaunari eta, bereziki, M-ak euskal rock taldeari eskeinitako webgune xumea da honako hau. Taldeko jarraitzaile direnak eta etorkizunean izango direnentzat. Zabaldu ta gozatu!!

......

This website is full of songs of Xabier Montoia and M-ak, the most amazing basque rock band never been. Enjoy, bros!!

......

Espacio dedicado a la promoción de la música de Xabier Montoia y, muy especialmente, M-ak, quizás, la banda de rock más increíble surgida en el País Vasco. ¡Disfrutenlo y difúndanlo!

DISCOGRAFIA

M-ak

1982. Mmmm
1984. Emeak eta arrak
1987. Zuloa
1989. Barkatu ama
1990. Gor

Xabier Montoia

1995. Beti oporretan
1997. Hemen
1999. Lagunak,adiskideak... eta beste hainbat etsai
2002. Ni ez naiz Xabier Montoia
2005. Deus guti (No oficial)
2011. Montoiaren mundu miresgarria

2017. Gorraizea

Taldekideak... Xabier Montoia, Kaki Arkarazo, Fernan Irazoki, Mikel Irazoki, Irantzu Silva, Anjel Valdes, Pepo, Mikel Andonegi, Fernan Leiza, Mikel Artieda, Diego Matxinbarrena edota Anje G. Katarain.

M-ak fue una banda de rock surgida en el País Vasco (Europa) a principios de los años 80. Traducido del euskera, M-ak podría significar «Las Emes» o «Las Hembras». La evolución musical del este grupo vasco fue larga y fatigosa. Lo tuvieron muy difícil ya que el heavy metal y el punk rock vasco ocupaba casi toda la escena musical. Bajo este clima adverso, con tesón y valores tangibles, los miembros de M-ak consiguieron situarse en una buena y reputada posición, aunque fuese ya en su última etapa.

Kaki Arkarazo tocaba la guitarra desde crio, desde que su tío Antonio le regalo la primera con solo seis o siete añitos. Ya con catorce, Kaki monta un combo llamado Lazkaoko Orkestra para poder tocar en las fiestas de su pueblo Lazkao y en la zona del Goierri gipuzkoano. Luego, Kaki se muda a Bilbao (Bizkaia) con la intención de estudiar la carrera de sociología. A los pocos meses, Kaki abandona y se marcha a vivir a Hondarribia (Gipuzkoa), donde empieza a tocar música con un joven Anjel Valdes. Con ayuda de Angel G. Katarain, un buen colega del Goierri, Kaki empieza a montar su primer estudio de grabación, mientras se gana unos duros tocando en verbenas junto a la vocalista Irantzu Silva y los músicos del grupo Laket (Fernan Irazoki, Mikel Artieda y Javier Pérez de Azpeitia). Solían versionear temas de The Pretenders, Police, The Clash, Stevie Wonder, The Who o Janis Joplin, pero Kaki Arkarazo queria más, deseaba grabar sus propios temas, La semilla de un grupo nuevo, M-ak, esta plantada.

Tras la compra de un cuatro pistas de bobina, Kaki se anima a experimentar con la ayuda de Angel Katarain, que ya curraba como técnico de sonido de los célebres estudios IZ. Un buen día, Kaki y compañia se cruzan con el cantante Xabier Montoia "Gama" que había descubierto en primera persona el punk de Londres y había creado Hertzainak una banda vasca pionera, en su ciudad de origen (Vitoria/Gasteiz). La llegada de Montoia a Donostia fue como una ventana abierta que brindó a Kaki Arkarazo el aire que necesitaba. "Gracias a él conocí a artistas como John Cale, Arto Lindsay, Golden Palominos, Material o Funkadelic o incluso Gilberto Gil. También descubrí todo el after punk minimal, Young Marble Giants, Ben Watt, Kevin Coyne... Además, ambos eramos fan de los Jacksons, así que perfecto".

El primer ábum de M-ak, “MMMM” (1983), nació de una experiencia musical colectiva. Fue producído a medias por Angel Katarain y Kaki Arkarazo con la ayuda de Xabier Montoia, Irantzu Silva, Fernan Irazoki y Mikel Artieda. El artista Álvaro Matxinbarrena también fue básico en aquellos inicios del grupo, ya que era el diseñador de la imagen, así como inspirador de las ciertas atmósferas tipo Brian Eno o David Byrne. Para promocionar el disco Kaki y Angel viajan a Madrid (España), donde son detenidos (por sus pintas, supongo) tras pasar por el programa de Jesús Ordovás en Radio3.

Tras editar el primer disco, las relaciones cambiaron dentro de M-ak. La banda renació como un conjunto más estable y rockero. Xabier Montoia se consolidó como cantante y letrista, pero la seccion ritmica formada por Mikel Artieda y Fernan Irazoki cambió. Mikel Artieda, bajista único en su especie, sufre una crisis de identidad de las suyas y es sustituido por el joven Mikel Irazoki, hermano de Fernan. A pesar de lucir pulseras de clavos y extraños pelos tipo Lords Of The New Church, Mikel Irazoki deslumbró a todos por su enorme talento manejando el bajo eléctrico. Así, M-ak crece másy más, su sonido era cada vez más brutal y sus letras se clavaban mejor.

Durante un interludio sonoro, Angel Katarain y Kaki Arkarazo crean un curioso disco llamado "Matxinadak I" (1987). Este extraño trabajo salió bajo el nombre de Kaki, aun siendo una obra de ambos. Eran pasajes instrumentales experimentales donde se ve qué inquietudes les movían a ambos en aquella agitada época. Kaki se sentía cada vez más cómodo como productor musical. "En la época de M-ak mi trabajo de productor va a más, poco a poco. Con "Zuloa" (1987) ya me veo capaz de todo y comienzo a tomar las riendas". De hecho, Kaki edita el primer remix de la historia de la música euskaldun, "Milenioa remix".

En la última época de M-ak ya se notaba cierto reconocimiento al trabajo musical del grupo. Hay bandas vascas importantes que los empiezan a citar como influencia. Hasta su separación final en 1991, M-ak publicarían cinco gloriosos y diferentes álbumes. Sin duda, el momento de máxima popularidad fue acompañando a los célebres Kortatu en su última gira. Kaki se había unido a ellos como porductor y segundo guitarrista... A partir de los 90, M-ak serían reivindicados las nuevas generacionesy y, en la actualidad, resultan casi una banda de culto en Euskal Herria, como bien se explica en el documental "Salda Badago". (desde el minuto 48:00 al 50:30)

SALDA BADAGO... https://vimeo.com/16649768

1. Diskoa... "Mmmm" (1983)

Con cuatro emes dibujadas sobre una portada muy chula del artista Alvaro Matxinbarrena se presentaba "Mmmm", el primer álbum de los M-ak (Las Hembras, o las Emes). Su sonido está más cercano a Laket, el anterior grupo de pop formado por Kaki Arkarazo e Irantzu Silva, que al arrebatado funk rock de los últimos discos de la banda. Aparte de Kaki y Xabier Montoia, Irantzu Silva canta en dos cucos temas, dos maravillosas canciones sin par dentro de la escena pop en euskara, "Denboraren poderioz" y "Txoriak ezin pausatuz". Un disco a redescubrir...

"Garai horretan, Cherry Red eta Rough Trade moduko diskoetxeen jarraitzaile sutsuak ginen, Eyeless in Gaza edota Marine Girls. Jende guztiak hartu zuen ezustekoa gurekin, egia esan. Pako Aristi idazleak euskal musikari buruz kaleratu zuen liburuan, "Euskal kantagintza berria,1961-1985" orrialde bat eskaini zigun. Bertan disko bakarra argitaratu behar zuten tipo arraro batzuk ginela idatzi zuen, “ez dute iraungo”. Profeta handia Pako Aristi!!

1. - Umeek
https://www.youtube.com/watch?v=Qr-yAGhITvw
2. - Atseden une bat
https://www.youtube.com/watch?v=cKwMXqLXyME
3. - Txoriak ezin pausatuz
https://www.youtube.com/watch?v=GgQupLfCKoc
4. - Denboraren poderioz
https://www.youtube.com/watch?v=07txMR7oHaY
5. - Ia ez nabil
https://www.youtube.com/watch?v=L4qgAltFqEs
6. - Esaidazu zerbait
https://www.youtube.com/watch?v=YGMrszHpTYQ
7. - Arreba
https://www.youtube.com/watch?v=xaMSobeniIg
8. - Argi ilunetan
https://www.youtube.com/edit?o=U&video_id=AFGr8OCH7WI
9. - Kaixo
https://www.youtube.com/watch?v=sviGt3LzZ1Y
10. - Hirugarren ausentzia
https://www.youtube.com/watch?v=H1sJ8rJEs0A

2. Diskoa... "Emeak eta arrak" (1985)

El segundo disco del grupo donostiarra M-ak se publicó bajo un conocido sello madrileño, lo que indicaba el nivel de calidad que demostraban ya Kaki y compañia. "Emeak eta arrak" ("Hembras y machos") es un disco mucho más complejo que el primero. Contiene ocho canciones de un rock muy especial que incluyen sintetizadores y una primeriza versión de "Ehun ginen", reversionada después con gran éxito por Kortatu... Ehun Ginen también sería el nombre de un efímero grupo de pop veraniego formado por tres miembros del grupo M-ak y un joven escritor vasco apodado M. Antza. La letra de temas como "Putrea" siguen poniendo la piel de gallina. "Gaur ere odol beroa gosaltzeko, zenbait gaileta eta lau gorpu. Atzo ere beste hainbeste izan genuen, bihar zenbat izango ote? Auskalo, nork daki?"

3. Diskoa... "Zuloa" (1987)

Con su tercer álbum de estudio, el grupo M-ak definió por fin su característico sonido. Es decir, esplendidas canciones de rock, agitadas con animados toques funkys, arreglos de aire de gente como Josetxo Silgueiro y un Xabier Montoia en plena forma, cantando y escribiendo letras como nunca, sobre gente como Noam Chomsky o peliculas ochenteras como "Eligeme". Junto a él estaban Anjel Valdes (percusión), Mikel Irazoki (bajo), Fernan Irazoki (bateria) y la irrepetible guitarra de Kaki Arkarazo, engrasando una maquina perfecta. ¿Y cuantos grupos hacían remixes en 1987? Es escuchad "Milenioa remix", y flipad en colores!!

4. Diskoa... "Barkatu ama" (1989)

Este fue mayor "éxito" comercial de esta banda vasca. Es un disco excepcional que no tiene nada que envidiar a ningún grupo rock estatal o anglosajón. Tiene un montón de temas sensacionales con unas letras en euskera, llenas de garra y fina ironía. El sonido es perfecto gracias a las manos de oro de Kaki Arkarazo como productor. El tema "Deabrua teilatuetan" bautizaría luego a un grupo de Tolosa, Deabruak Teilatuetan, quienes demostrarían su admiración por M-ak versionando en sus discos "Opor guztietako zalantza" o "Pay your rents". La canción "Pistolaren mintzoa" también sería reversionada en el álbum "Borreroak baditu milaka aurpegi" (1993) de los míticos Negu Gorriak. Como curiosidad, el niño de la portada del disco es Martxel Arkarazo, el hijo de Kaki. Ahora, aquel niño de dos años es un respetado ingeniero de sonido y productor musical.

1. - Txo ixildu!
https://www.youtube.com/watch?v=jDYfglXM_K8
2. - Menua
https://www.youtube.com/watch?v=JiFhsMBifwM
3. - Munduan zehar
http://www.youtube.com/watch?v=bkWqF_O2Bes
4. - Deabrua teilatuetan
http://www.youtube.com/watch?v=C8Z3no6cG-4
5. - Euskalduntze metodo arina
https://www.youtube.com/watch?v=hIOakyl5o2s
6. - Mark Knopfler nere atzetik dabil
https://www.youtube.com/watch?v=Hsm68VBDUhA&feature=relmfu
7. - Prometeo Eizagirre
http://www.youtube.com/watch?v=dcm1L0tDwgY
8. - Barkatu ama
https://www.youtube.com/watch?v=0CauNfiHErg
9. - Pistolaren mintzoa
https://www.youtube.com/watch?v=uTzTi7_VM1A&feature=relmfu
10. - Bloody Mary
https://www.youtube.com/watch?v=1GTXiSz2_SI&feature=relmfu
11. - Txipetan memoria
https://www.youtube.com/watch?v=3V5ntp2H-pw&feature=relmfu
12. - Eddie Cochranen balada
https://www.youtube.com/watch?v=i2c6T5Quwhs
13. - Opor guztietako zalantza
https://www.youtube.com/watch?v=oaE7ZN9r1nA
14. - Desagertze bitxia
http://www.youtube.com/watch?v=-rpMK9KzUxE
15. - Asmoak asmo
https://www.youtube.com/watch?v=GlGbdDcq_h4
16. - Asko sufritu nuen (single)
https://www.youtube.com/watch?v=eHyYJ7EVJqA&feature=relmfu
17. - Dallas (single)
https://www.youtube.com/watch?v=qGTx9S7Zdio

5. Diskoa... "Gor" (1990)

El quinto y último disco de M-ak sigue la senda del anterior, el imbatible "Barkatu ama". Tiene un tono mucho más áspero, los aires y los toques funkys se rebajan y suben los riffs guitarreros y los arrebatos rockeros. Las letras siguen teniendo mucha personalidad y Xabier Montoia lo mismo canta sobre la vida de Paul McCartney, que sobre la invasión de la comida fast food o el auge de la telebasura. El tema "Hamarkada miresgarria" fue versionada después, en clave ska, por la banda alavesa Betagarri.

1. - Ikusi makusi
https://www.youtube.com/watch?v=N5Zf7kVGJeI&feature=relmfu

2. - Adiskidea
http://www.youtube.com/watch?v=6usxwWg84mg

3. - Sinestezina
https://www.youtube.com/watch?v=z-uvQh1d-00

4. - Herrimina
http://www.youtube.com/watch?v=Gy20KgWUbks

5. - Paul McCartney
https://www.youtube.com/watch?v=hyUIDWCAeAo&feature=relmfu

6. - Hamarkada miresgarria
https://www.youtube.com/watch?v=EyMNUWnUbX4&feature=fvwrel

7. - To
http://www.youtube.com/watch?v=3T5fxVS5W5E&feature=relmfu

8. - Gor
https://www.youtube.com/watch?v=mqR17H-iBEs

9. - Atzera etxera
https://www.youtube.com/watch?v=jG3SbPzbKOE

10. - Trans-jitu express
https://www.youtube.com/watch?v=5A3p9IVWCdU&feature=relmfu

11. - Lapurren artean
http://www.youtube.com/watch?v=8XBtx6GI3hY

12. - Bingo
http://www.youtube.com/watch?v=NEnGT8YYbpw

13. - Hanburgesak

https://www.youtube.com/watch?v=FAiGzd233gY

14. - Ehun ginen (2. bertsioa)
https://www.youtube.com/watch?v=2KDsyLQMho8&feature=relmfu

"M-ak zuzenean. Bartzelona, 1988"

Cosas como esta dan sentido a Internet, poder descubrir como sonaban en vivo M-ak hace más de 25 años. Todo gracias un tipo que guardó este tesoro durante años. Un documento sonoro de un concierto en Barcelona, el día 8 de octubre de 1988. Es casi una hora de actuación, hoy accesible a todos los fans del grupo vasco... Aunque, parece ser que aquel día no hubo mucho público, apenas se escuchan aplausos entre tema y tema. Como comenta, irónicamente, el cantante Xabier Montoia, "Buenas noches, somos M-ak, un grupo de Euskadi. Estamos muy contentos de estar aquí, tocando para las masas".

1. - Lo
https://www.youtube.com/watch?v=YnWfh0zw_Q0&t=5s
2. - Bizitzaren bat
https://www.youtube.com/watch?v=lRF7znTKrcY&t=8s
3. - Zuloa
https://www.youtube.com/watch?v=JFQEhCRadNc
4. - Eddie Cochranen balada
https://www.youtube.com/watch?v=vLHYGPou0KM
5. - Opor guztietako zalantza (gasa)
https://www.youtube.com/watch?v=tvTl4060mxM
6. - Asko sufritu nuen
https://www.youtube.com/watch?v=GAQA-dHIE_Y
7. - Aukera nazazu
https://www.youtube.com/watch?v=t-hjcHrtEiA
8. - Jaungoinkoa, bat ala hiru?
https://www.youtube.com/watch?v=JVl821M2guQ
9. - Sugearen tentaldia
https://www.youtube.com/watch?v=7lbJ3UREwzA
10. - Juan Pauloren bidaiak
https://www.youtube.com/watch?v=paQ5s4iGX7E
11. - Barkatu ama
https://www.youtube.com/watch?v=PS638BKK0vE&t=20s
12. - Deabrua teilatuetan
https://www.youtube.com/watch?v=_R0UoIxWj2Q
13. - Menua
https://www.youtube.com/watch?v=P4EMSntceBk
14. - Mark Knopfler nere atzetik dabil
https://www.youtube.com/watch?v=mCzgko-stgQ
15. - Ehun ginen
https://www.youtube.com/watch?v=SF7i7Fi9LKE
16. - Egunero
https://www.youtube.com/watch?v=OdrJrMLY6LY&t=5s
17. - Txo, isildu!
https://www.youtube.com/watch?v=AH_IDHNtClU
18. - Milenioa
https://www.youtube.com/watch?v=WrOdA9MllJ8

Ojalá, algún día, se reedite en un buen pack y en condiciones, los discos y todo el material audiovisual de este grupo que anda por ahí diseminado. ATENCION, el sello vasco Elkar reeditó "Barkatu ama" (1989) en elegante vinilo en 2015.

¿Cuantos grupos de rock vascos o estatales se atrevían a versionar a Public Enemy en 1990? Solamente M-ak, esos eternos desconocidos, quizá el grupo con más clase, sofisticación y elegancia de toda Euskadi durante la época del Rock Radical Vasco. Hacían funk rock y crossover cuando nadie sabía ni qué significaba esa palabra y la peña no tenía ni idea de quiénes eran Faith No More o los Red Hot Chili Peppers. Pero, M-ak eran otra cosa y, con un sonido más negro y menos metálico, tenían las ideas bien claras. Eran una agrupación de all-stars. Xabier Montoia, cantante con personalidad propia y aspiraciones literarias, Kaki Arkarazo, extraordinario guitarrista, erudito de la música negra y un auténtico genio de la grabación/producción. Y, por si con estos dos no fuese bastante, la base rítmica formada por Fernan Leiza y Mikel Irazoki era extraordinaria. Un ejemplo de personalidad es "Sophisticated Bitch", la cara B del primer sencillo de su último album, "Gor"(1990). Como todos sus discos, una delicatessen. Chuck D, Flavor Flav, Professor Griff y Terminator X estarían orgullosos. B.W.A... Basques With Attitude!!

Public Enemy taldearen "Sophisticated bitch" euskarazko bertsio sinestezin batean. 1990.urtean, M-ak taldekoek "Gor" diska, bere karrerako azken diskoa, promozionatzeko single txiki bat atera zuten. B aldean bertsio hau eta A aldean "Ikusi makusi" kanta. Negu Gorriak taldeari bidea ireki ziotela argi dago... Don´t believe the hype!!!

LETRA

Kanta hau bertsio bat da,
Public Enemy taldearena,
Terminator X, Flavor Flav,
Chuck D-ren kuadrila halakoxea da,
beltzak dira, harro daude,
eta ozenki adierazten dute,
poterearen kontra borrokatzeko
esaten digute behin ta berriro...
Sooooooo, sophisticated!!
Ados gaude, bat gatoz,
guzti hori oso argi dago,
baina, erne, kontuz ibili,
maiz Poterea izkutatzen bait da.
Gure baitan daramagu
nahiz eta hortaz ez ohartu,
monstruo okerra, pizti zitala,
zelatan beti, asekaitza....
Sooooooooo, sophisticated!
Aitarena familian,
lantegian ugazabarena,
droga gogorra Poterearena,
azeri azeria gutaz jabetzen da.
Orain mugitu, orain geldi,
txontxongilo hutsak orain bihurturik,
bere menpean hazi gaituk,
elkar zapaldu eta elkar gorrotatu.
Horregatik, hain zuzen, kantu honetan,
bestelako hitzak asmatu behar,
Putakume ugari badago?
Edo gutariko, ordea, bost gutxiago?
Harriak bota nahi duenak
begira dezala bere burua,
hori egin ondoren ausartzen bada,
begiraezaiola norbaiti ez bezala...
Soooooo, sophisticated!

LETRA TRADUCIDA

Esta canción es una versión,
y es de los Public Enemy,
en la cuadrilla de Terminator X,
Flavor Flav, y Chuck D son asi,
son negros y lo expresan con orgullo,
nos animan repetidamente
a combatir al Poder,
a esa zorra sofisticada!
Vale, de acuerdo,
todo eso lo sabemos bien ya,
pero tened cuidado,
porque, a menudo, el Poder se oculta,
se mete en nuestro interior
sin que nos percatemos de ello,
y al acecho espera, sigiloso,
como un monstruo sin piedad,
es una sofisticada zorra!
En la familia, es el padre,
en la fabrica, es el patrón,
el Poder es una droga potente, sibilina,
que nos agita o nos paraliza,
como a simples marionetas.
Hemos crecido a sus pies,
entre nosotros nos odiamos y aplastamos,
así que en esta canción deberíamos
usar términos diferentes...
¿Hay cada vez más hijosdeputas?
¿O cada vez hay menos de nuestro lado?
El que quiera tirar la primera piedra
que se mire a si mismo,
y, después de hacerlo,
si se atreve a arrojarla,
que mire al otro con disimulo...
Sophisticated bitch is the Power!!

COVER OF PUBLIC ENEMY BY M-AK, A BASQUE ROCK BAND

.......................................................................................................................

"Txerokee, Mikel Laboaren kantak" (1990)

1990.urtean, Xabier Montoia jauna Mikel Laboa haundiaren omenez egindako "Txerokee" diskoaren bultzatzaile nagusia izan zen. Bertan, Tapia eta Leturia Band, Kiowak, Bap!!, Sutagar, Bukaera, Karkaxa edota Negu Gorriak bezalako taldeek parte hartu zuten. M-ak taldeko kideek Mikel Laboaren "Zaude lasai" kanta birmoldatu zuten, beraien estilo berezi eta zaratsuan. Montoiaren ohiu amaigabe hoiek, Mikel Laboak izugarri maiteko zituen, seguraski. Diskoko salmentetatik ateratako sosak Seaska eta Iparraldeko ikastola ttipiak laguntzeko erabili egin zuten.

LETRA

Askatuko zaituen zai bazaude,

zaude lasai,

zaude ziur askatuko zaituela...

Kateak itsusiak baitira
hilotzaren gorputzean!!

2010. urtean, "Txerokee" diska grabatu eta hogei urte ondoren (hau, bai marka!), Xabier Montoia jauna Mikel Laboaren oroimenezko beste diskolan batean parte hartu zuen, musikari belaunaldi berri batekin. Adibidez, Lisabo, Anari, Gora Japon, Athom Rumba edota Berri Txarrak. "Txinaurriak, Mikel Laboari ikasitako kantak" izeneko bilduma Bidehuts zigiluan agertu zen. Xabier Montoiak "Xoxo beltza" kantua birmoldatu zuen.

"Txinaurriak, Mikel Laboari ikasitako kantak" fue la décimotercera referencia del sello vasco Bidehuts. Un proyecto muy especial, impulsado por el amor y el respeto hacia la obra musical del señor Mikel Laboa en 2010. Tras el disco "Txerokee" (1989), era un nuevo y sentido homenaje con 19 nuevos artistas, 19 grupos del entorno de Bidehuts. Xabier Montoia reinterpretó "Xoxo beltza".

BIDEHUTS... http://www.bidehuts.net/wordpress/?page_id=3).

M-ak taldearen kontzertu gogoangarri batzuk / Some M-ak live shows...

1984

?. (Zaratamo). M-ak

1987

Apirilak 19. (Gernika)
M-ak + Itoiz, Kortatu, Ruper Ordorika, Hertzainak, Oskorri, Potato, Pantxoa eta Peio...

1988

Martxoak 5. (Oiartzun) M-ak + OK Korral + Kortatu

Ekainak 18. (Tolosa) M-ak + Kortatu
Uda. (UPV/EHU Zorroaga) M-ak

Abuztuak 25. (Bilboko jaiak) M-ak + Kortatu + Hertzainak

Irailak 13. (Galdakao) M-ak + Kortatu

Urriak 8. (Barcelona) M-ak

1990

Udaberria. M-ak + Os Resentidos talde galiziarrarekin biran, Euskal Herritik.

.......................................................................................................................

XABIER MONTOIA

Xabier Montoia es un reconocido músico y escritor vasco nacido en Vitoria/Gazteiz (Araba, Europa) en 1955. Tanto en su faceta musical como literaria, su lengua de expresión ha sido siempre el euskera, la lengua vasca. Su carrera musical comenzó a principios de de los 80, cuando tras regresar de Londres, donde conoció de cerca el punk y el post punk de bandas como PiL, fundó una banda, Hertzainak. Por diversos motivos, Xabier abandonó ese celebre grupo antes de que grabaran la primera maketa. Poco después, viviendo ya en Donostia, Montoia conoció a Kaki Arkarazo, quien estaba montando M-ak, una banda de culto hoy en día en el rock del País Vasco. Con el grupo M-ak, Xabier Montoia grabó cinco excelente álbumes.

Cuando M-ak se disolvieron en 1991, no se supo nada más, musicalmente hablando, de Xabier Montoia hasta1995, aunque anduvo con su amigo Javi Pez versioneando clásicos del soul, como Otis Redding, Al Green, Curtis Mayfield, o los Jackson 5, en una efímera banda donostiarra llamada Undercovers, o bajo otra banda local, Instrümental. Montoia tambien pasaría una temporada en los Estados Unidos, en la ciudad de Ithaca (Nueva York), donde se disfrutó mucho del sonido de bandas americanas como Fugazi, Hüsker Dü, Minutemen o los grupos del sello SST, como Mofungo.

En 1995, Xabier Montoia lanzó su primer álbum en solitario, "Beti Oporretan", ayudado por antiguos miembros de M-ak o su infatigable compañero Javi Pez. De nuevo bajo el mítico sello vasco Esan Ozenki, Xabier Montoia lanzaría un par de discos más, "Hemen" (1997) y "Lagunak, adiskideak...eta beste hainbat etsai" (1999). En 2002, presentó su cuarto trabajo, "Ni ez naiz Xabier Montoia", bajo el sello vasco Metak. Y, tras pasar una larga crisis musical y personal, en 2011, Xabier Montoia regresó recargado y con un nuevo trabajo bajo el brazo, el muy elegante "Montoiaren mundu miresgarria". A comienzos de 2015, Montoia anunció estar preparando otro nuevo disco junto a su colega Ibon RG. Paralelamente a la música, la larga carrera literaria de Montoia comenzó con la edición de un primer poemario en 1983 titulado "Anfetamiña". A este libro le han seguido varios poemarios más, muchas novelas, incluso, un libro de crónica social.

"ANFETAMIÑA" (1983) poesia liburutik...

Xabier Montoia, Donostia 1981.XII.5

HITZAURREA EDO...

Irakurle maitea, zure eskuartean dituzun olerki hauek biltzerakoan ez zitzaidan bururatu holako hitzaurrerik egin beharko nuenik, ezta pentsatu ere. Alde batetik, ez bait ditut hitzaurreak beharrezkotzat jotzen gehienetan (poemek ez badute inongo zentzurik edo zeresanik, hitzaurreak ez du inolaz ere hutsune hori beteko) eta oso alferra bait naiz, bestalde. Hala eta guztiz ere, hemen naukazue, erre ta erre, boligrafoa eskuartean zer esango dizuedan asmatzen. Baina ez pentsa gustora ari naizenik, ez. Hobeto egongo nintzateke alde zaharreko taberna batean, nire lagunekin, zerbeza bat edaten. Zalantzarik ez.

Beno bada, gasteizarra nauzue. Hiri ilun eta aspergarria horretan jaio nintzen orain dela, Ruper Ordorikak abesten duen bezala, "nik nahi baino urte gehio" (Ordorikak nirekin ikasi zuen, hain zuzen ere). Nire haurtzaroa azkar igaro zen eta ez daukat inongo oroimen berezirik. Irakurle amorratua izan naiz betidanik. Ni literaturaren eskualde liluragarrian Capitan Trueno eta El Jabatoren bidez sartu nintzen. Mesanotxia komikiz bete beterik izaten nuen eta nire aita gaiztoak, nota txarra ekartzen nituen bakoitzean, bilduma osoa erre ohi zidan.

Gero 13 edo 14 urte nituelarik, "Círculo de lectores" delakoaren partaide egin zen aita eta hortik aurrera "literatura seria" hasi nintzen irakurtzen. "Cuerpos y almas", "El mundo, el demonio y la carne", "Shinue, el egipcio", liburu mardul eta mamitsuek bizitzaren ate astunak ireki zizkidaten. Horrekin batera literatura, matematika baino askoz interesgarriagoa zela konturatu nintzen eta horretaz konturatu bezain laister, nire notak jeitsi ziren oso maila arriskutsu bateraino, jakina.

Geroxeago, literatura alferra utzi egin nuen eta Politzeren liburu famatu hori hartu nuen biziki irakurgaitzat. Hor hasi ziren nire buruhauste guztiak. Ikastetxetik bota ninduten eta Parisa joan nintzen. Han "La bohème". Denetarik egin nuen edo beste moduan esanda, ez nuen deus egin. Itzuli nintzen sorterrira, eta proletargoaren abanguardi alderdian sartu nintzen. Lehendabiziko maitasuna suertatu zitzaidan, horren goxotasunak dauzkat oraindik buruan, baina hori ere gaizki atera zitzaidan eta nire kuttunak beste gizon ni baino helduago aurkitu zuen bere bidean eta berarekin joan zen. Erotu nintzen. Bartzelona, Lisboa eta Paristik ibili nintzen bere atzetik. Ez nuen haren berririk izan.

Lasaitu nintzen piskat eta alderdiak ireki zizkidan bere beso amatiarrak berriro. Uharte bananero batetan igaro ditudan hamalau hilabeteez ez dizuet ezer kontatuko, nahiko arruntak izan ziren eta. Ezta ere lantegi batetan pasatako bi urteez. Hau bakarrik, ez dut poesia soziala atsegin. Nire hurrengo urratsaz, bai, horretaz zerbait esango dizuet. Londresen gaude, punk mugimendua hasten denean. Nirekin ikasten duen neska batek, esaten dit harrituta eta haserre "Baina nola ez dituk Sex Pistols, The Clash eta Ian Dury ezagutzen?", eta ni ezezka eta berak ez dela posible eta gonbidatzen ninduela bere etxera diska horiek entzuteko. Joan nintzen bere etxera eta han zegoen Gladys (nirekin ikasten zuena) diska oro jartzeko prest. Hura poza, hura lilura. Rock and Rollak salbatu ninduen. Bai, ez da gehiegikeria. Hor bukatu zen nire bizitzaren lehen zatia eta hasi zen bigarrena.

Batzuentzat,
Jesukristo gurutzera,
lapurren artean, igo zenean,
historia hasten da.
Beste batzuentzat, aldiz,
Leninek, txapela lenduz,
"Botere osoa sovieterako"
deihadar egin zuenean Finlandiako geltokian.
Neretzat,
David Bowiek ilea moztu zuen egunean.

SUSA... http://www.susa-literatura.com/cgi-bin/liburuak.pl?lib=susa01
Antza jaunaren kritika... http://kritikak.armiarma.com/?p=2960

ELKARRIZKETA BIOGRAFIKOA (Badok, 2015)

http://www.badok.info/elkarrizketak/soinu-eleak-xabier-montoia/

GALDERA. Xabier, zuretzat historia “David Bowiek ilea moztu zuen egunean” hasi zela idatzi zenuen Anfetamiña liburua irekitzen duen olerkian.

ERANTZUNA. "Boutade hutsa izan zen... Nire lehengusua oso musikazalea zen, Bowieren zale amorratua, gainera. Nik ez nuen dirurik diskoak erosteko eta haren diskak entzuten nituen, baina, ni orduan punki bat nintzen, Bowie urrun samar ikusten nuen. Badira beste artista batzuk beti maite izan ditudanak, Robert Wyatt adibidez, harena dena gustatzen zait, baita kaka egiten duenean ere. Edo John Cale, baina David Bowie, ez bereziki. 1980. urtean, Gasteiz hiriko lantegi batean lan egiten nuen eta halako krisi ideologiko bital baten erdian dena utzi eta Londresera joan nintzen ingelesa ikasteko aitzakiaz. Giro itogarri hartatik ihes egitea zen nire benetako helburua. Squat batean erori nintzen han eta, badakizu, punka indarrean zegoen orduan ta gauero kontzertuak ta parrandak izaten genituen". "Hortxe, PiL (Public Image Ltd.) taldea entzun nuen unetik aurrera, esango nuke benetan musikalki aldatzen hasi nintzela. PiL niretzako ikaragarri garrantzitsua izan zen. Alde batetik, oso dub ziren baxu indartsu horiek eta, bestetik, John Lydon jaunaren ahots punkia eta Levinen gitarra bihurri hori zituen, nahasketa ikaragarria zen!!"

Public Image Ltd. "Poptones" (1979)

https://www.youtube.com/watch?v=b8e2CTB9oeQ

HERTZAINAK izan zen Xabier Montoia jaunaren lehen banda. 70. hamarkadaren amaieran Londres hiria bisitatu zuen eta hango punk mugimenduaren eztanda ikusi eta gero, Gasteiz hirira bueltatu ta Hertzainak taldearen lehen harritxoa ipini zuen, Josu Zabala musiko haundiarekin batera. Taldeko abeslaria izateko, euskara ikasi zuen gure Montoiak. Euskal Herriko talde batek, benetan punk izateko, euskaraz abestu behar zuela uste zuen. Honela, Hertzainak taldean hiru urte eman zituen Montoiak, garai hartan "Gamma" goitizenez deitzen ziotena, taldetik kanpo geratu zen arte, 1982 urtean. Gasteizko taldearekin diskorik grabatu ez bazuen ere, haren ahotsa entzun daiteke entsegu lokaleko grabazio pirata batzuetan, eta Orio Produkzioak egindako "Salda badago" dokumentalean ere agertzen da, zuzeneko emanaldi batean abesten. (ikusi, 4:33 minutuan)

SALDA BADAGO (2001)

https://vimeo.com/16649768

Hertzainak taldetik kanpo geratu zen arren, 1983. urtean, Xabier beste talde batekin agertu zen Montoia, M-ak. Musikalki garapen handia izan zuen M-ak taldeak; esperimentazioan, elektronikan eta musika beltz sustraidunean oinarritu zituen hasierako pausoak eta, denboraren poderioz, taldekide aldaketak zirela medio, rock girora hurbildu zen. M-ak taldearen hitz gehienak -garratzak, umoretsuak eta kritikoak- Montoiak sortu zituen, eta musika, berriz, Kaki Arkarazok. Rock Radical Vasco deritzon garaian sorturiko taldea izan arren, mugimendutik kanpo kokatu zuten euren burua hasieratik, eta oso kritiko izan ziren fenomeno harekin: «Niretzat rock erradikala zaharra zen sortu zenean ere, eta ez zen batere erradikala, ez zen ia-ia rocka ere, bakarrik zen vasco, eta ez euskalduna», adierazi du behin baino gehiagotan. Hamar urteko musika ibilbidean, iraupen luzeko bost disko grabatu zituen M-ak taldeak, "MMMM" (IZ, 1984), "Emeak eta arrak" (Nuevos Medios, 1986), "Zuloa" (IZ, 1987), "Barkatu ama" (IZ, 1989) eta "Gor" (IZ, 1990).

M-ak taldeak bidea eten eta gero, bakarkako ibilbideari ekin zion Xabier Montoiak. Hasieran, bakarlari gisa azaltzen zen taula gainean, askotan Javi Pez (Parafünk) musikari donostiarra alboan zuela, Undercovers edota Instrümental taldeetan lagunduz. Baina bakarkako lehen diskoa grabatzeko M-ak taldeko kide ohiez inguratu zen berriro, hau da, Fernan Leiza (bateria), Mikel Irazoki (baxua) eta Kaki Arkarazo (gitarra). "Beti oporretan" (1995) hartu zuen izena diskoak, eta zuzenean aurkezteko, elkarrekin aritu ziren M-ak taldeko azken kideak.

Zuzeneko hainbat talde era landu izan ditu geroztik, oinarrizko rock hirukotik sei laguneko bandaraino (bi bateria jotzaile barne). Diskoetan ere askotariko soinuak jorratu ditu. "Hemen" (Esan Ozenki, 1997) bere diskorik gitarreroena kaleratu ostean, soinua biluziz joan da hurrengoetan: "Lagunak, adiskideak... eta beste hainbat etsai" (Esan Ozenki, 1999) eta "Ni ez naiz Xabier Montoia" (Metak, 2002).

Ondoren, "Deus guti" izeneko disko bat grabatu zuen, baina diskoak ez zuen inoiz argia ikusi. "Oso disko inportantea da niretzat. Pertsonalki, guztietan inportanteena. Baina disko horrek urteetan pott eginda utzi nau, nire Smile izan da, modu ironikoan esanda. Urteak egon ginen grabatzen, eta beraz, sufritzen. Ia-ia erotu nintzen Wilson bezala, disko hori medio. Horren ostean ez nuen musika entzuten, ezin nuen". Haatik, etenaldi luze baten ostean, "Montoiaren mundu miresgarria" (Bidehuts, 2011) grabatu zuen, Maite Arroitajauregi (Mursego) eta Ibon Rodriguez musikariekin.

Pop esparrutik aparte, zinemarako musika egin du Montoiak (Dordoka uhartea film laburrerako), eta musika elektronikoko sorkuntza ere jorratu du, dj Koipe izena erabilita. Horren arrastoa aurki daiteke zenbait disko bildumatan: "Ikastola berria eraik dezagun Zuberoan" (Esan Ozenki, 1997), "MER" (Amanita, 2000), "Oztopoen gainetik... Bonberenea" (Bonberenea Ekintzak, 2000). Disko jartzaile ere jardundakoa da Montoia urte askoan, DJ Zülle izenpean. Ugariak izan dira taberna zulo, gaztetxe eta txosnetan eskaini dituen musika saioak.

Gero, Estepan Urkiaga Lauaxeta poetaren omenezko "Ehungarrenean hamaika" diskoan (Gaztelupeko Hotsak, 2005) parte hartu zuen, "Liparra" olerkiari ahotsa eta doinua jarrita. Era berean, Xabier Montoiaren zenbait letra eta itzulpen beste musika talde batzuek erabili dituzte kantuak egiteko, Zarama, Bap!!, Petti eta Inoren Ero Ni, kasu.

Urte guzti hauetan guztietan, euskal musikagintzaren parte aktiboa izan da Xabier Montoia, eta egin dizkioten elkarrizketek zeresan ugari eman dute maiz. Horietako batean egindako adierazpenak zirela eta, Euskadi Gaztea irratiak Montoiaren musika jartzeari uko egin ziola zabaldu zen, eta polemika piztu zen. Musikan ezik, literaturan ere nabarmendu da Xabier Montoia. Musikarekin tartekaturiko ibilbidean, ugariak eta goraipatuak izan dira karrikaratu dituen eleberri, ipuin nahiz poesia liburuak. 2007an, Euskadi Literatur Saria irabazi zuen, "Euskal Hiria sutan" (Elkar) ipuin liburuarekin.

1. Diskoa... "Beti oporretan" (1995)

En 1995, tras cinco años de silencio, apareció el primer álbum de Xabier Montoia. Aunque se rodeo de sus antiguos compañeros del grupo M-ak, el disco "Beti oporretan" (Siempre de vacaciones) suena distinto, gracias en parte a la presencia del señor Javi Pez y sus toques "parafunk". Un disco de pop muy chulo y elegante, con unas letras poéticas en euskera que hablan de todo, hasta de la causa saharaui. Pero, sobretodo, del amor y el deseo.

1. - Lurpekoen kanta

https://www.youtube.com/watch?v=agtK5hUsm-U

2. - Ezin esan
https://www.youtube.com/watch?v=874EZ5B5Jm4

3. - Argiaren etorrera
https://www.youtube.com/watch?v=60CO-rrnC2w&feature=relmfu

4. - Asmakizuna
http://www.youtube.com/watch?v=5X89-VezfKg

5. - Gaur ez
https://www.youtube.com/watch?v=UwEIwGZzlmY

6. - Ipurzuri
https://www.youtube.com/watch?v=FHQQ9EAytwg

7. - Izuen morroi
http://www.youtube.com/watch?v=yusGw3CvVX8

8. - Burutik hago
https://www.youtube.com/watch?v=KlzM9qf4lKQ&feature=relmfu

9. - Biharamuna
http://www.youtube.com/watch?v=4EcpI_e6iyo

10. - Aberri galdua
https://www.youtube.com/watch?v=1OksvjLjnio&feature=relmfu

11. - Zuloaren deia
https://www.youtube.com/watch?v=Tz8hCIDcP3I

12. - Negualdia
https://www.youtube.com/watch?v=3L6wTZPcdNg&feature=relmfu

13. - Zugan gogoa
https://www.youtube.com/watch?v=nnHBZwwc1Kc

14. - Bizitza nola badoan
https://www.youtube.com/watch?v=SlVECTLscds&feature=plcp

15. - Urtebetetzea
https://www.youtube.com/watch?v=Tz7KTg5Vwn8&feature=relmfu

2. Diskoa... "Hemen" (1997)

Para su segundo disco en solitario, Xabier Montoia se rodeo de gente joven, músicos de Bera (Navarra, Europa), como Joseba Irazoki, o los Telletxea (Iñigo e Igor), con los que giro por Euskadi presentando este soberbio y poco valorado trabajo con 17 temazos. "Hemen" (Aquí) es un paso adelante valiente y atrevido, rock elegante con toques indies y de noise pop, algo bastante ajeno a lo que se escuchaba en euskera en los años 90. Un disco a reivindicar con ganas. La ultima canción del disco, "Bap-entzako kantua", está dedicada al grupo punk BAP!! y, en 2013, el músico Joseba B. Noir versionó "Izorra hadi" para el CD del numero 63 de la revista musical "Entzun!".

JOSEBA B. NOIR... https://www.youtube.com/watch?v=5y-aQ6iPGJM

"Nire bizitzan iritsi zen une bat erabat asetuta sentitu nintzela, betekada izugarriaz. Sonic Youth eta Hüsker Dü-ren garai horren ondoren izan zen. Nire bakarkako bigarren diska, nik beti egin nahi izan dudan rock diskoa litzateke eta horrekin topeegin nuen. “Rockean honaino iritsi naiz eta ez dago irtenbiderik” pentsatzean askatu egin nintzen. Hurrengo proiektu guztiak gitarra-baxu-bateria, blues eta rock eskemetatik borondatezko urruntze bat izan dira. Eta hor jarraitzen dut noraezean, ez baita erraza, rocka nire kultura da txikitatik. Lehen oso garbi neuzkan gauzak, baina orain…"

1. - Damu ez

https://www.youtube.com/watch?v=XtvCjLxTw10
2. - Hamlet berriak
https://www.youtube.com/watch?v=fzaYATkWkUw
3. - Ekologia

https://www.youtube.com/watch?v=Gb2RK1gPEFo
4. - Izorra hadi
https://www.youtube.com/watch?v=S7K6g7DQT4Q&feature=relmfu
5. - Aspaldiko gutunak
https://www.youtube.com/watch?v=sdmJRwaxo4w
6. - Ongi heldu Euskalerrian
https://www.youtube.com/watch?v=yeoQt0EZCq8
7. - Berria
https://www.youtube.com/watch?v=KmPAS90AWL0
8. - Geografia
http://www.youtube.com/watch?v=Af3BEljA3dM
9. - Alde hemendik
https://www.youtube.com/watch?v=zZB2HHlBSMw
10. - Zuk izan ezik
http://www.youtube.com/watch?v=4EcpI_e6iyo
11. - Zalantzen menpe
https://www.youtube.com/watch?v=8oQhmpeuS2w&feature=relmfu
12. - Noraezean
https://www.youtube.com/watch?v=Cyknk2X7jEA&feature=relmfu
13. - Matias
https://www.youtube.com/watch?v=nxBSfgWF2O8
14. - Aberdeen
http://www.youtube.com/watch?v=R0I0WCpFukY
15. - Valentina
http://www.youtube.com/watch?v=gvflnZPQcSY
16. - Amets ederrak
https://www.youtube.com/watch?v=bIL0kHGzHyM
17. - Bap-entzako kantua
https://www.youtube.com/watch?v=seUNiivEXe0

3. Diskoa... "Lagunak, adiskideak...eta beste hainbat etsai" (1999)

Xabier Montoia concluyó, en marzo de 1999, su tercer disco en solitario para la discográfica Esan Ozenki Records. "Lagunak, adiskideak... eta beste hainbat etsai" es una obra de madurez, aunque el propio Montoia le auguraba una existencia afín a la de sus dos predecesores. "El nuevo disco recibirá una excelente acogida por parte de la prensa especializada, pero los ejemplares fabricados pasarán una buena temporada en los expositores de las tiendas. Lo único que me consuela, es que la gente que siempre más me ha gustado, nunca ha vendido un disco aunque han tenido muy buenas críticas. Si no habría dejado todo hace tiempo, porque nadie me hace ni puto caso. Lo que me extraña es que alguien ponga dinero para que yo pueda seguir grabando, vendiendo lo poco que vendo. Y es gracias a Fermín Muguruza que gente como yo podemos sacar discos".

Efectivamente, fue el sello de Fermin, el líder de Kortatu y Negu Gorriak, él que edito el disco, cuya esencia está la exploración y exposición de ritmos reposados construidos sobre bases nítidas y marcadas, con una voz nada estridente, siempre en primer plano, remarca la solemnidad de una colección de once canciones. El tercer disco es casi el reverso del anterior, nada de canciones aceleradas ni guitarras feroces, solo ritmos lentos sobre bases medio hip hop. La voz de Montoia y sus letras sugerentes toman el primer plano, y la guitarra de Joseba Irazoki y la batería de Igor Telletxea lo van arropando. El tema "Robinson" bien podría ser el "Gulliver zaharra Liliputera itzuli nahiean eta ezinean" de su etapa en solitario.

"Con el disco "Hemen" llegué a lo que para mí es el límite, a lo que yo podía hacer en el rock and roll, canciones que tenían cinco o seis guitarras. Veía que en el camino ése había llegado hasta donde podía, en las condiciones que estoy, aunque el nuevo disco tampoco me lo planteé intentando hacer lo contrario, el rock and roll me sigue gustando mucho. Un amigo me regaló un teclado de esos de juguete, un Casio que tiene unos ritmos baratos ya programados, empecé a hacer canciones con él y preferí dejarlas así, un poco desnudas. Pero no hay ninguna programación, todo está grabado por un bajista, un batería y un guitarrista y también suenan teclados, trombón, trompeta y la trikitixa de Joseba Tapia".

4. Diskoa... "Ni ez naiz Xabier Montoia" (2002)

En su cuarto álbum, Xabier Montoia seguiría por en mismo camino minimalista del disco anterior. Rodeado de nuevo por músicos fieles como Joseba Irazoki o los hermanos Telletxea, Montoia trató de expresar lo máximo con lo mínimo, ayudado por algunos toques de música electrónica y la voz sedosa de Garbiñe Sagastibeltza. Si en su primer disco en solitario, Montoia sacó el material pop que no tenía cabida en el grupo M-ak, con su segundo disco cumplió su deuda rockera. Ya con el tercero Montoia abrió otro camino sonoro que ampliado mucho más con “Ni ez naiz Xabier Montoia” (en euskera, "Yo no soy Xabier Montoia"). Este disco muestra, ironicamente, una portada con la cara del bajista de la banda, Iñigo Telletxea.

X.Montoia contó en la producción del disco con un antiguo compañero, Mikel Irazoki, y músicos de Bera, pueblo navarro con un colectivo de personas atentas siempre a las vanguardias musicales. Pop elegante con guiños a la música negras y letras en euskera a la altura exigida. “Las letras son un reflejo de lo que veo cotidianamente a mi alrededor: la dificultad de cualquier relación (amorosa o amistosa), la imposibilidad de vivir sin amor o amistad, el paso del tiempo o el estado de nuestro desgraciado planeta. En pocas palabras, la vida misma vista por mis ojos”. Montoia logró con temas como "Fede apurra", algunos de sus momentos cumbres de su carrera. Sobre el escenario del Kafe Antzokia de Bilbo, el viernes 14 de Marzo de 2003, Montoia y Garbiñe bordaron esa canción. Lo juramos... ¡Estuvimos allí para escucharlos!

NO OFICIAL... "Deus guti" (2005)

He aquí un disco singular, pues "Deus guti" (Poca cosa) jamás fue publicado y se quedó guardado en un cajón durante años, hasta que un buen día apareció en la red. Son nueve canciones de pop minimalista, pero suavemente cálido. Según el propio autor, "Deus guti" fue su "Smile" particular.

"Ni ez naiz Xabier Montoia" (Metak, 2002) diska egin ondoren, "Deus guti" izeneko disko bat grabatu zuen 2005 urtean Montoiak, baina ez zuen inoiz argia ikusi. "Oso disko inportantea da niretzat. Pertsonalki, guztietan inportanteena. Baina disko horrek urteetan pott eginda utzi nau, nire "Smile" izan da, modu ironikoan esanda. Urteak egon ginen grabatzen, eta beraz, sufritzen. Ia-ia erotu nintzen Brian Wilson bezala, disko hori medio. Horren ostean ez nuen musika entzuten, ezin nuen".

1. Asteburu zuria
https://www.youtube.com/watch?v=SSVD01tRJ2Y
2. Bikotea
https://www.youtube.com/watch?v=eZG5WOFjfCs
3. Gezurren bat
https://www.youtube.com/watch?v=3ZSMlnBHCrk
4. Larrun
https://www.youtube.com/watch?v=6QA1dIPUtrc
5. Galderez galde
https://www.youtube.com/watch?v=uCwI-XCQ-P4
6. Sinesbera
7. Ispilu aurrean
8. Paradisua
9. Deus guti

5. Diskoa... "Montoiaren mundu miresgarria" (2011)

http://xabiermontoia.bandcamp.com

En 2011, tras casi diez años sin publicar casi nada, Xabier Montoia sorprendió a todos con su quinto disco oficial, "Montoiaren mundu miresgarria" (El admirable mundo de Montoia). Publicado por el siempre interesante sello vasco Bidehuts, este álbum trae consigo un buen puñado de melodías elegantes y sutiles, con buenas letras en euskera, llenas de poesía amarga, pero ciertamente cálida. El violonchelo de la gran Maite Mursego tiene una presencia esencial en este trabajo, grabado con la ayuda del compañero Ibon Rodriguez.

1. - Galbide ederra
2. - Kito
3. - Beti hor, beti zor
4. - Gezurren bat
5. - Udaberria
6. - Munduaren ederra
7. - Edengo baratza
8. - Ilargipean
9. - Alferrikako ahalegina
10. - Botilarena

6. Diskoa... "Gorraizea" (2017)

http://www.hotsak.com/denda/gorraizea

Seis años después de presentar "Montoiaren mundu miresgarria" (2011), el veterano Xabier Montoia ficha por el sello vasco Gaztelupeko Hotsak para publicar el disco "Gorraizea" (2017). Muy irónicamente, el título significa en euskera "una sordera ligera debido a la vejez". Según el mismo Montoia comenta este podría ser su último álbum en formato físico en su larguísima carrera musical. Con la ayuda de Ibon Rodriguez y un cuco cuarteto de cuerda, formado por Itziar Lertxundi (chelo), Xabier Zeberio (primer violin), Leire Pikabea (segundo violin) y Monika Peinó (viola), el señor Montoia ha legado para la eternidad diez nuevos temas de pop ultraelegante.

Sei urte pasa dira Xabier Montoia jaunak "Montoiaren mundu miresgarria" (2011) diskoa kaleratu zuenetik. Orduan egin bezala, 10 kanta eder bildu ditu "Gorraizea" (2017) diskolan honetan, adibidez, "Lo ezinak jotakoaren seaska kanta" edota "Reau". Ibon Rodriguez (pianoa eta kitarra) kamaradaren alboan, gure Montoiak hari laukote dotore batekin grabatu egin du Pottoko estudioetan (Beasain). "Hasiera batean, gure ametsa disko hau orkestra batekin egitea zen, baina ezinezkoa zenez, soka laukote batekin grabatu dugu, Itziar Lertxundi (txeloa), Xabier Zeberio (lehen biolina), Leire Pikabea (bigarren biolina) eta Monika Peinó (biola) musikariek osatua". Jada, Gaztelupeko Hotsak zigiluaren web orrian eskuragai dago.

1. - Behin
https://www.youtube.com/watch?v=vHzDXyasAQ4
2. - Satorra
https://www.youtube.com/watch?v=AP3xyJfdxnQ
3. - Galderak
https://www.youtube.com/watch?v=haLzGrB_MDw
4. - Eskuragaitza
https://www.youtube.com/watch?v=Z0Aq4IlVR_c
5. - Réau
https://www.youtube.com/watch?v=X9cBZEkMQMA
6. - Lo ezinak jotakoaren seaska kanta
https://www.youtube.com/watch?v=rpgdJecRz2k
7. - Oroimenaren balsa
https://www.youtube.com/watch?v=b7wRmPdQK3A
8. - Ekologista baten galderak
https://www.youtube.com/watch?v=Kf430UvjfoU
9. - Argia eta sua
https://www.youtube.com/watch?v=mClqT8Mup4o
10. - Errautsak haizetan
https://www.youtube.com/watch?v=Ap3x8CbViSM

ELKARRIZKETA 2014
(Igor Susaeta. Berria)

Xabier Montoia existitzen zela bazekien Ibon Rodriguez jaunak. M-ak taldearen berri ere bazuen, bai, baina oso gainetik. «Noski, ez zinen bakarra», erantzun dio Montoiak. Gisa horretako beste hainbat ateraldi umoretsu-ironiko botako ditu solasaldian. Lanean elkar ezagutu zuten, 1999an; Iurretan (Bizkaia), EITB-ren orduko egoitza nagusian. Hango fonotekan eta korridoreetan topo egiten zutenean, musikaz mintzatzen ziren batez ere. Fugazi, Dut, «eta gauza horiek» aditzen zituen orduan Rodriguezek, eta musikarekiko aurreiritzirik ez edukitzen irakatsi zion Montoiak, pixkanaka. Bizpahiru urtez izan ziren lankide, eta hamabost urte geroago adiskide eta konplize dira. Montoiak dio Rodriguez pertsona oso ernea dela, jakin-min handia duela: «Ez da ezerekin eskandalizatzen, eta gauzak auzitan jartzeko prest dago beti». Hori gauza oso arraroa da bietan, beteranoenaren iritziz. Pertsonalki, gainera, «morroi zoragarria» iruditzen zaio. «Ez dizut inoiz esan, ez? Deklarazio bat dirudi…».

http://www.badok.info/musika/kantuaren-alde-beti

Duela urte batzuk hasi ziren elkarrekin musika sortzen: Montoia Deus guti-ren —grabatu baina inoiz argitaratu ez zuen disko elektronikoaren— zamatik libratu zenean, hain zuzen ere. Prozesu hura «tortura bat» izan zen Montoiarentzat, eta gero igaro zuen bolada luze samar bat non musika nota bat bera ere ezin zuen aditu. «Ibonengatik ez balitz, nik, segur aski, ez nukeen beste diskorik egingo edo jendearen aurrean kantatuko». Eta ondu zuten Montoiaren mundu miresgarria (Bidehuts, 2011), Maite Arroitajauregi Mursego-rekin batera. Gutxiago gehiago da leloaren esanahia zukutuz, zeukaten elementuekin moldatuz, muga musikalak mentalak besterik ez direla barneratuz, eta Rodriguezek nabarmendu moduan, haien ibilbide artistikoa laburbiltzen duen lelo propiora lerratuz: «’Kantuaren alde beti’».

MORAU ETA LAGUNAK (Soraluze, 1997)

11:56 min "Biharamuna"

17:30 min "Aspaldiko gutunak"

29:50 min "Agurra erremixa"

Instrümental "100 Pies"

Teatro Victoria Eügenia, Donostia (21/04/1995)

...........................................................................................................................

BIDEO ELKARRIZKETA.

"Zuzeu" albistarian (2012)

"Xabier Montoiaren kasua bakana da gure kulturgintzaren panoraman. Ez dugu gogoan nork egiten duen igeri hainbeste apar ateraz bi putzu desberdinetan: literaturan eta musikan. Eta ez da oraingo gauza, izan ere, Montoiarentzat historia David Bowiek ilea moztu zuen egunean hasi baitzen... 80.ko hamarkadan Punk mugimenduak dena egiteko baimena ematen zuenez, halaxe etorri ziren Hertzainak, M-ak eta bakarkako bide oparo bezain luzea ere. Edo, bederen, saiatua. Montoia idazleak elkarrizketarik ematen ez duenez, Montoia kantariari egin dizkiogu zazpi galdera".

1. Zer egiten du zure adineko mutil batek oraindik ere atzera aurrera kontzertuetan?
https://www.youtube.com/watch?v=PKz6XHpjOq4

2. Nondik hasten zara abestiak sortzen?
https://www.youtube.com/watch?v=484w1cLxrps

3. Kantuentzat egiten dituzun letrak, "zerbitzuko literatura" al dira?
https://www.youtube.com/watch?v=xkHyhxlaa5Y

4. Zer zara zu, musikaria, kantaria, koplaria...?
https://www.youtube.com/watch?v=hpHwAYA3w4o

5. Zaren sortzailearen baitan nork irabazten du, idazleak ala kantariak?
https://www.youtube.com/watch?v=QL4BXf_pzKU

6. Nola hartzen dute gazteek zure musika?
https://www.youtube.com/watch?v=VmUwkAAoErg

7. Zein leku duzu euskal musikagintzan?

...................................................................................................................

Xabier Montoia, alias “Gama"

https://vimeo.com/16649768

Antes de integrarse en la banda M-ak, Xabier Montoia fue uno de los fundadores de la banda vasca de rock Hertzainak. Parece ser que a su vuelta de Londres, a finales de los setenta, en plena revolución punk, Montoia decidió practicar en su tierra aquel ideal punk, “do it yourself". Pilló por banda al músico Josu Zabala (7 Eskale) y le metió el gusanillo de aquella explosión revolucionaria que invadía la ciudad de Londres. Empezaron a ensayar en el invierno entre 1978 y 1979, creando ya sus primeros temas punks. Montoia, rebautizado como "Gama" (por su barrio vitoriano Gamarra), a la voz, y Josu tocando el bajo. (ver el documental "Salda badago", minuto 04:33).

Parece ser que pasaron muchos músicos intentando acoplarse al sonido que querían, no parecía que encontraban a los idóneos. Así, llegó la Nochevieja de 1981, cuando darían su primer concierto. Hertzainak nació por fin, tras un anárquico reclutamiento de miembros movido más por la actitud del músico, por su coherencia, por su imaginario vital, que por la forma en que clavaba su instrumento en los castings improvisados de la banda vitoriana. En 1982, Montoia dejó el grupo, se marchó a Donostia y se enroló en los M-ak. Su puesto como cantante de Hertzainak lo ocupó un casi adolescente Gari.

"HERTZAINAK, LA CONFESION RADICAL" (1993)
liburutik ateratako zatitxoak...

LOLA (¿Porque estás sola?)... "Conocía a Gama de estudiar cine con él, era un tipo muy inquieto, de los que se iban a París. Le perdí la pista hasta que me lo encontré por Vitoria a finales de los 70, andaba metido en la Liga y había traído de Inglaterra sus ideas. Empece a ir por su local de ensayo y, cuando terminaban, me ponía a cantar yo y hacíamos versiones de los Sex Pistols. Gama era el corazón del grupo y Josu Zabala el cerebro. Eran dos lideres muy fuertes y chocaron. Al final, Gama dijo que se retiraba a Donostia".

KARRA ELEJALDE... "Fuí a los primeros conciertos de Hertzainak porque conocía a Gama. Yo no sabía euskera, pero Gama me parecio un espectáculo. Me parecieron salvajes y ácratas. Me sorprendieron mucho porque yo conocía a Josu de sus tiempos de seria militancia comunista y todo aquello era una onda bastante más desenfadada".

JOSU ZABALA... "Gama es la única persona en el mundo que aprendió euskera para cantar en un grupo punk. Nuestro primer repertorio era "Rokanrol batzokian", "Espe", "Hertzainak gara", "Eh txo!", "Walk on the wild side" de Lou Reed y algo de los New York Dolls".

KIKE (Hertzainak)... "Un día, estaba en un bar cuando Gama y Josu Zabala se acercaron hasta mi y me preguntaron "¿Qué música te gusta?". Yo sinceramente les respondí "Weather Report" y ellos empezaron a descojonarse de mi. "Vente a tocar al local", me dijeron, "vamos a ser el mejor grupo de Euskadi".

JUANMA BAJO ULLOA... "La primera vez que vi a los Hertzainak fue en un bar de la calle Kutxa. Entre adentro del bar porque desde fuera sonaban bien. Pensé, "¿quién hostias son estos?". No me podía creer que fueran un grupo nuevo".

Xabier Montoia eta Josu Zabala izan ziren Hertzainak taldearen sortzaileak, eta haiek bi mamitu zuten lehen urteetan rock taldearen izaera. Lehen uneko taldekide aldaketak izan ondoren, honako hau izan zen, 1981. urteko Urtezaharrean, taula gainera igo zen Hertzainak taldearen zerrenda, Xabier Montoia “Gama” (ahotsa), Josu Zabala (baxua), Kike (gitarra), Curro (bateria), Tito Aldama (saxofoia) eta Delfo (gitarra).

TITO ALDAMA in memorian

........................................................................................................................................

KAKI ARKARAZO

El señor Kaki Arkarazo es un reputado músico, instrumentista y productor musical vasco. Nacido en Lazkao (Europa) en 1961. Ha sido miembro de los grupos de rock vascos M-ak, Kortatu, Negu Gorriak y Nación Reixa, en los cuales tocaba la guitarra y ejercía de productor.

DISCOGRAFIA

MMMM (1983)

Emeak, eta Arrak (1986)

Zuloa (1987)

Matxinadak (1987)

Barkatu Ama (1989)

Gor (1990)

Negu Gorriak (1990)
Gure Jarrera (1991)
Borreroak Baditu Milaka Aurpegi (1993)
Alivio Rápido (1994)
Ideia Zabaldu (1995)
Salam, Agur (1996)
Safari Mental (1997)
Escarnio (1999)

Kaki Arkarazo nace en Lazkao (Gipuzkoa, Europa) en los años 60. Crece en una casita justo encima de la carpintería de su padre y, aún en la adolescencia, comienza a asistir a conciertos del colectivo Ez Dok Amairu con un viejo casete Philips en sus manos. Kaki empezó escuchando Mikel Laboa, Xabier Lete, Lertxundi... Lo grababa todo con una avidez brutal, fue un pionero de la piratería analógica. Al mismo tiempo, el joven Kaki empieza a escuchar casetes de sus hermanos mayores, el disco “Low” de Bowie, a Lou Reed, The Who o Bob Marley. "Soy de Lazkao, un pequeño lugar en la zona del Goierri. Jamás hubiese llegado a ser yo naciendo en una ciudad como Donostia/San Sebastian. En mi pueblo casi no había música internacional, pero, a menudo, mientras jugaba enfrente de los benedictinos, me cruzaba con el Dyane 6 del célebre bertsolari Lazkao Txiki, cuando este bajaba en auto desde Lazkaomendi hacia Beasain".

Un día, Kaki Arkarazo conoce al joven Angel G.Katarain, en cuyo hogar los gustos musicales eran ciertemente inverosímiles, desde Albinoni, Triana o King Crimson hasta Pink Floyd, por ejemplo. En la falta de criterio de ambos estaba justo la clave de la concepción bella pero anárquica de la música. Kaki y Angel formaban una pareja estratosférica, eran como dos marcianos recién llegados a la Tierra, y el Goierri gipuzkoano era un terreno virgen para poder explorar... En su tiempo libre, Kaki y Angel se movían a asistir a conciertos de Laurie Anderson, Brian Eno y Robert Fripp, o salían a investigar con carburo cuevas como las de Ataun. mientras escuchaban a Peter Hammill a todo volumen. Kaki y Angel inundaban con flashes de fotos las paredes de las cuevas pensando ya en futuras portadas de discos. Les guiaba cierto espíritu de búsqueda, era como un juego científico que, más tarde, trasladarían a las primeras grabaciones de M-ak.

Kaki salió del Goierri para estudiar la carrera de sociología en Bilbao (Bizkaia). Allí coincidió con tipos tan interesantes, como el futuro productor Ritxi Aizpuru o Mikel Antza, un joven poeta y bohemio que compondría la letra de “Ehun ginen”, tema fundamental para la carrera de M-ak. Los tres universitarios solían dar clases de euskera y convivían en un piso de la calle Cristo, justo frente al ayuntamiento de Bilbao. Poco a poco, la carrera de sociología como ciencia transformadora decepcionaría al inquieto Kaki. A pesar de disfrutar de profesores, como Mardones, Olabuenaga, Paco Llera o Paco Garmendia, Kaki abandono la carrera sin mirar atras. "Eran buenos, pero fontaneros de un sistema establecido".

Kaki quería dedicarse a la música por completo. Así pues, primeramente, Kaki se mudó a Hondarribia (Gipuzkoa), donde montaría un estudio de grabación casero. Después, hacia 1982, se establecería en la zona de Donostia/San Sebastián, donde comenzó a trabajar en una emisora de radio. En la capital hace amistad con muchos músicos de la escena rock local. Al poco, enchufado por su colega Angel Katarain, Kaki comienza a ejercer como técnico de sonido en los estudios IZ. Ambos grabarían allí muchísimos discos, algunos muy importantes para el desarrollo del rock vasco.

Un buen día, Kaki y Angel se cruzaron con Xabier Montoia, quien venía de cantar en el mítico grupo alaves Hertzainak. Montoia acabó abandonando aquel proyecto punk y se uniría a recien nacidos M-ak. Hasta 1991, la banda vasca llegaría a publicar cinco gloriosos álbumes ("MMMM", "Emeak eta arrak", "Zuloa", "Barkatu Ama" y "Gor"). Tras editar el último disco, Xabier Montoia empezaría a preparar su carrera en solitario, mientras que Kaki dio forma a los imbatibles Negu Gorriak, junto a Fermin e Iñigo Muguruza.

Kaki Arkarazo, que publicó un disco en solitario, "Matxinadak I" (1987) conocía bien a los Muguruza, ya que recibió la proposición de producir el tercer disco de estudio de Kortatu, "Kolpez Kolpe" (1988), en los estudios IZ. Los hermanos Muguruza, que eran grandes fans de M-ak, grabarían una excelente versión del tema "Ehun Ginen" dentro de aquel afilado disco. En aquella versión les acompañaría el veterano Mikel Laboa haciendo los coros "Zu ta ni, zu ta ni...." Aunque, M-ak no nunca un grupo de masas en su momento, durante los año 90 fueron reivindicados por bastantes grupos nuevos. Hoy en día es una banda de culto en Euskal Herria.

Los dos hermanos Muguruza y Kaki Arkarazo entablaron una amistad tan profunda, que Kaki se incorporó también a Kortatu como segundo guitarrista en su última gira. Esta culminaría con la grabación del famoso doble LP "Azken Guda Dantza" (1988), en un abarrotado pabellón Anaitasuna (Iruñea/Pamplona). Durante aquella gira final, el grupo M-ak acompañó a Kortatu como teloneros, logrando, por fin, un poco de reconocimiento dentro del circuito del rock euskaldun. Cuando los hermanos Muguruza decidieron disolver Kortatu, en su mente ya brillaba la idea de hacer algo junto a Kaki Arkarazo. En un futuro no muy lejano, la semilla de los fieros Negu Gorriak estaba a punto germinar para hacer historia...

Kaki Arkarazo (Lazkao, 1961) musikari, soinu teknikari eta ekoizle fina da. 80ko hamarkadaren hasieratik euskal musika, eta rocka bereziki, barru-barrutik ezagutu du Arkarazok. Laket, M-ak, Kortatu, Negu Gorriak eta Nacion Reixa taldeetako kidea izan da, eta soinu teknikari zein ekoizle gisa ehunka disko grabatu ditu. Hainbat urtez IZ estudioan aritu zen, baina gaur egun bere estudioan egiten du lan, Andoaingo Garate Studiosen. Kaki Arkarazoren musika ibilbidea, soinu teknikari zein gitarrista gisa, "Jokin eta Josu" bikotearen eskutik hasi zen 1977an, baina, ordurako euskarazko irakaskuntza zuen lanbide. Bilbon hasitako Soziologia ikasketak utzi eta gero, HABEko barnetegi batean aritu zen lanean urtebetez Hondarribian (Gipuzkoa) eta, hantxe, Berako (Nafarroa) hainbat lagun ezagutu zituen: Fernan Irazoki, Mikel Artieda, Javier Perez Azpeitia, edo Irantzu Silva. Haiekin "Laket" plaza taldea eratu zuen Kaki gazteak.

Plaza taldeen ohiko errepertorioaz gain (fandangoak, euskal folk kantuak...), nazioarteko rock artista garaikideen kantuak jotzen zituzten (David Bowie, The Pretenders, Laurie Anderson, The Clash, Eric Clapton...). Baita taldeak berak sortutakoak ere, hala nola, 1982. urtean Gipuzkoako Diputazioak antolatutako rock talde berrien lehiaketako finalera sailkatu ondoren, "Gau hotza" kantu ederra ekoiztu zuten"Gipuzkoa Star 82" disko kolektiborako. Ordurako, estudio txiki bat osatzeko tresneria -lau pistako grabagailua, pianoa eta bateria- erosia zeukan Kaki Arkarazok, eta hasia zen lehen grabazioak egiten bere etxean. 1982. urtean, Donostiara lekualdatu zen eta musikarekiko interes bera zuen lagun talde batekin harremandu zen gure Kaki. Haien artean zeuden, besteak beste, Xabier Montoia (Hertzainak taldeko kantari ohia), Jose Joaquin Forcada "Forki" kazetaria edo Eneko Olasagasti antzezlea.

Angel Katarain jaunarekin zuen adiskidetasunari esker, IZ estudioaren ingurura bildu zen gure Kaki Arkarazo. Laster hasi zen soinu teknikari lanak egiten bertan. Garai hartan, 80ko hamarkadaren erdialdera, nazioarteko musika joera berriak ezagutarazteko gogoak bultzatuta, Kaki komunikabideetan sartu zen, disko kritikak idatziz "Argia" astekarian, musika saioak zuzenduz eta aurkeztuz Euskadi Irratian edo Euskal Telebistan ("Popazoro"). Haatik, Arkarazok gehien maite zena jotzea zenez, 1983 urtean, M-ak rock taldea jarri zuen martxan. Nazioarteko musikatik hainbat urtetan barneratutako eraginak bildu zituen Arkarazok talde horretan, Euskal Herrian guztiz berritzailea eta ausarta zen proposamena eskainiz.

"M-ak taldearen sorrera akzidentala izan zen. Inongo planifikaziorik gabe abiatu zena. Donostiara joan nintzenean, IZ zigiluko estudioa martxan jartzen hasi ziren. Angel Katarainek bertan egiten zuen lan. Ni ere handik mugitzen nintzen nire denbora librean. Tarteka esperimentuak egiten genituen, proba ezberdinak egin genituen. Ideia horiei guztiei forma emateko kantu pare bat Fernan Irazoki eta Artiedarekin osatu genituen. Gure asmoa artelan obra moduko bat osatzea zen, musika talderik ez zen existitzen. Zuzenean jotzeko aukera suertatu zenean, formazio bat egin genuen, Xabier Montoiak etxean lau pistako grabagailuan gauza asko grabatuak zituen eta berak pisu gehiago eman zien kantu askori. Denborarekin, taldeko abeslari bilakatu zen Xabier. Kolaboratzaile sare moduko bat osatu nahi genuen, Bera herriko lagunak, Angel Katarain, Irantzu Silva, Xabier Montoia... Horrela ibili ginen bolada batean, Berako musikariekin bildu ginen arte, M-ak osatzeko. 1987. urtean hasi ginen talde lanean sakonki, orduan hasi zen jendea guregana hurbiltzen. Ordurarte, oso minoritarioa zen gure proposamena".

1. Disko... "Matxinadak 1" (1987)

"Matxinadak 1" fue el único disco el solitario de Kaki Arkarazo. Publicado en 1987, en esencia, es un álbum música experimental basado en música tradicional, instrumental y minimalista. Todos los instrumentos los tocó el propio Kaki Arkarazo, ayudado a la producción por su colega Angel G. Katarain. Pocos lo han escuchado, es un disco a redescubrir...

M-ak taldetik aparte, bakarkako lan bat kaleratu zuen Arkarazo jaunak 1987 urtean, "Matxinadak 1" (IZ records). Angel G. Katarain jaunarekin estudioan landutako lan esperimental bat izan zen, herri musikan oinarritua, ia guztiz instrumentala ta minimalista. Kakai bera arduratu zen tresna guztiak jotzeaz.

1. O Pello Pello

https://www.youtube.com/watch?v=rMkgeD78avw

2. Itsaso gorria

3. Akapulko

https://www.youtube.com/watch?v=CynFPEMmCzo

4. Autoestrata

5. Matxinadak 1, 2, 3

6. Itxoiten

7. Buenos Aires

8. Detroit 1

9. Detroit 2

10. Ibilaldi luzea

https://www.youtube.com/watch?v=izgFhK2NL7g

ENTZUN ALDIZKARIA (Imanol Ubeda, 2011)

http://www.entzun.com/elkarrizketak/backstage/kaki-arkarazo#.Vkt6rnYvfGh

Kaki jaunak Kortaturen "Kolpez kolpe" (Oihuka, 1988) diskoa ekoiztu ostean, Fermin eta Iñigo Muguruzarekin sortutako adiskidantzak ta bat-etortze musikalak, Negu Gorriak taldearen sorrera ekarri zuen urtebete geroago. Garai hartan M-ak taldeak azken diskoa kaleratu zuen, "Gor" (IZ, 1990), eta Galiziako Os Resentidos taldearekin emandako kontzertu batzuetan aurkeztu zuen Euskal Herrian zehar. Urte batzuk geroago, 1994.ean, Os Resentidos taldeko abeslaria zen Anton Reixa jaunak eta Kaki Arkarazok Nacion Reixa banda osatu zuten. Reixak galegoz idatzitako hitzak eta Arkarazok sortutako musika batzen ziren Nacion Reixan: funk musika, sanplerrak, hip hopa... Nacion Reixak bi disko eder grabatu zituen, "Alivio rápido" (Dro, 1995) eta "Safari mental" (Esan Ozenki-Gora Herriak, 1997), Irantzu Silva, Mikel Bap eta Javi Pez lagunduta.

Geroztik, soinu teknikari eta ekoizle lanetan aritu da gure Kaki Arkarazo. 2000. urtean bere estudioa zabaldu zuen Andoainen (Gipuzkoa), Garate Studios. Ehunka lan grabatu ditu Arkarazok hogei urtetik gorako ibilbidean, estilo guztietakoak, Euskal Herriko zein atzerriko kantari eta taldeenak, eta Banda Basotti, Betagarri, Deabruak Teilatuetan edota Manta Ray, Chucho taldeen produktore eta zuzeneko soinu teknikaria izan da. Bere azken sorkuntza lanetako bat, "Munduaren bira, doan!" (2009) animazio filmerako soinu banda. 2010ean zuzenekoetara itzuli da, Amparo Sanchez kantari espainiarraren taldeko kitarrista gisa.

.........................................................................................................................

ELKARRIZKETA 1990.

"Argia" aldizkarian / A short interview in "Argia".

"M-ak taldeak zentzu musikal propioa finkatu du"

Kaki Arkarazo jauna "Gor" izeneko diskoa aurkezten ari da 1990. urtean. Gitarren indarra, musikaren gordintasuna eta letren zorroztasuna ziren bosgarren eta azken elepe honen bereizgarriak.

ARGIA. Ze aldaketa eskeintzen du "Gor" diska berriak?

KAKI ARKARAZO... Soma daitezkeen aldaketak akzidentalak izan dira, nahigabekoak. Gu ez gara profesionalak honetan. Batzutan bizibidea eta M-ak konpajinatu ahal izatea zaila da oso. Egoera honetan dagoen partaideak, logikoa den bezala, taldea uzten du. Halako zerbait gertatu zaigu perkusioarekin, eta baita bateriarekin ere. Jende berri batekin jotzeak izan du zalantzarik gabe aldaketan zerikusia. Ondorioak? Gaur egun egiten dugun musika gordinagoa da, xinpleagoa, zuzenagoa. Ez dugu garai bateko nabardurarik, ez instrumentu aldetik, ez bestela.

Bestalte, lehen Xabier Montoia eta biok betetzen genuen taldeko sortze lana. Ideiak baino, ederki mamitutako kantak aurkezten genizkien beste taldekideei. Gero nork bere instrumentura egokitzen zuen erakutsitako hori. Gaur egun, ia ia berbera aportatzen dugu laurok.

A. Nolaz disko berri honen aurkezpena, promozioa, Os Resentidos taldearekin?

K. A. Hemen aurkezpenak egitea ez da gozoa izaten. Sortu duzun lana ezagutarazteko balio duten neurrian beharrezkoak dira. Beste zentzu guztietan, ordea, alperrikakoak. Prentsari eskeintzen zaizkion montaje rutinarioak baizik ez dira, nolabaiteko pintxojana ofizialak. Os Resentidos taldea inguru hauetara zetorrela jakin arazi ziguten halako batean. Diskoa piska bat lehenago aterata, kontzertutan elkarrekin jotzea aitzaki polita iruditu zitzaigun, ohizko aurkezpenetatik ihesian, gure azken produkzioa plazaratzeko.

A. Zergatik azal hori, grafiko eta titulo hori?

K. A. Diskoa osatzen duen kantetako bat aukeratzen dugu diskoaren azal modura beti. Gero horri dagokion grafikoa eransten diogu. "Zuloa" diskoan, entsaiatzen dugun tunelean ateratako argazkiak erabili genituen esate baterako, eta "Barkatu Ama" diskoan etxea txikitzen ari den haurra azaldu genuen. Azken honetan gehien gustatzen zitzaigun kantetako bat "Gor" zen. Beraz, horrek eman dio azala. Grafikoak izenarekin duen lotura begibistakoa da.

A. M-ak taldearen eboluzioa nabarmena izan da. Aipatu duzu zerikusirik izan duela bateriak. Joera, gogorretik hasita ere, gero eta musika komertzialagoa egitea izan ohi da. Zuena ordea, kontrakoa izan da.

K. A. Gu komertzialak ez gara sekula izan, baina orain baino biguinagoak bai. Beti ikusi izan dugu geure burua, hala ere, normalean egiten den musika estandarretik urrun. Onerako, txarrerako akaso, ez diogu sekula entzulegoa erakartzeko modua asmatzeari erreparatu. Musika sortzeko dugun moduari baldintzarik ez jartzeak gogorrera eraman gaitu, eta zorrotz izateak publikoarekin harremanak estutzen lagundu digu izugarri. Eboluzioa naturala izan da, ez dago filosofia ezkuturik atzean.

A.Arrakasta handia lortzen ari zarete...

K. A. Aipatutako eboluzioak gaitz baino on egin digu. Jendeak leloak, askok baita letrak oso-osorik ere, memoriz dakizki eta kantatu egiten ditu. Azkenengo singela jotzen hasten garenean jendea saltoka jartzen da. Gauza harrigarria guretzat, alde horretatik ez gara kexu. Plazarik plaza jotzeak asko lagundu digu popularizatze horretan.

A. Nonbait Goierri eta Tolosa aldean duzue arrakastarik handiena...

K. A. Ordizian ez dugu Fans Club-ik, baina oso gutxigatik. Urtero jotzen dugu hango festetan gaztetxean. Horrek izango du ziurrenik eragina. Eskein dezakegun guztia emateko prest gaude bertan. Bestela ez dugu inguru haietan kontzertu handirik egin. Tolosan pare bat aldiz jo dugu, Ataunen behin... Bada, hala ere, Andoaindik hasi eta Ordiziraino gurekin nolabaiteko identifikaziorik senti lezakeen talde nukleo bat: BAP, BUKAERA, KARKAXA... Gazte ugari mugi arazten duen gune honek izan du, zalantzarik gabe, zerikusirik.

A. Zergatik "Ehun ginen" kantaren bertsio berria?

K. A. Haserako musika hura beste garai batean egin zen, taldea ez zen berbera. Transizio momentu batean zegoen M-ak banda. Diska hartan egin genuen musikak sei hilabete baino ez zuen iraun. Jendeak, taldea aldatzen ari zen heinean, haseran grabatutako hori ezbeste entzun izan du zuzeneko kontzertutan. Guk gure aldetik beti izan dugu zuzeneko hori grabatzeko irrikia. Azken singeleko B aldean sartu dugun hori da gure benetako "Ehun ginen". Batzuen eritziz Kortatu taldearena hobea da. Beste batzuk nahiago dute gure haserako bertsioa. Gu, ordea, pozik gaude egin dugunarekin, kanta gurea da gainera. Jendeak nahi duena esan dezala.

A. Nola ikusten duzue musika mundua bertan?

K. A. Taldeen eta musika beraren osasuna oso ondo ikusten dut. Oso multzo polita daukagu Euskadin. Denboraren poderioz taldeak onduko dira, lortuko dute eremu zabalagoa. Dauden organizazioek, enpresek, helburua dirua dutenez, segurura jotzen dute beti, eta horretarako badituzte jendetza erakarriko duten bizpahiru talde. Ez dira talde gazteekin arriskatzen. Beraz, berrien irtenbidea gaztetxeak dira, bestela itxoin beharrean daude. Dena den, aurtengo uda aberatsa izango da oso, giro polita datorkigu. Gaztetxeak oso baliagarriak dira hala ere, zailtzeko, konfidantza hartzeko. Hala eta guztiz ere, kanporako panorama askoz ere okerrago dago, hau zoragarria da kanpokoentzat, galdetu bestela "Os Resentidos"ekoei. Hemen badaude aurrera ateratzeko posibilitateak, infraestruktura... konfidantza da, behar bada, falta dena. Bestela talde berriak oso ondo prestatuta daude.

A.Ze musika moten eragina dituzue?

K. A. Gure taldean nor bere kasa dabil, ez gara koadrilakoak, taldeak biltzen gaitu soilik. Entsaiatzeko biltzen gara justu-justuan. Bakoitzak bere gustoak, bere eraginak ditu. Gero abestietan guztiona biltzen saiatzen gara. Hori osasunaren sinale da, ahaleginak ez bait daude sakabanatuta. Aurreko diskotan estilo diferenteak nahastu ditugu. Abesti bakoitzeko bana ia. Gor-en gure zentzu musikal homogeneo eta propioa kanta guztietan gauzatzea lortu dugu. Elepe honetan agertzen diren abestien lelorik gehienak silaba bakarrekoak dira, "Gor", "to", "bingo", esate baterako. Lelo motz hauek eskatzen duten inpulsoa, indarra, bada adibidez gure estiloaren ezaugarrietako bat.
......................................................................................................................

ANJEL VALDES

Anjel Valdes jauna Bilbon jaio zen 1958. urtean. Bere anaien musika zaletasunari esker, Led Zeppelin, The Who, Neil Young artistak ezagutu zituen, eta bere aitaren eraginez (Karibean egon zen lanean urtetan), salsa eta boleroak. Oso gaztetatik perkusio tresnak jotzen hasi zen. Bilbo hirian egin zituen industri injeniaritzako ikasketak, baina inoiz ez da lanbide horretan aritu. Unibertsitatean hasi zenean euskara ikasteari ekin zion ere, “euskaldun sentitzen nintzen aldetik, euskara ikasi behar nuelako”. Mirotz folk taldean hasi zen jotzen, eta hainbat kontzertu ere egin zituen garai hartan, 80. hamarkada hasieran.

“Etxean musika asko entzun nuen txikitan. Nire anaia zaharrenari esker, The Who, Led Zeppelin, Creedence Clearwater Revival, Deep Purple, Pink Floyd, Beatles eta orduko rock taldeen diskoak ezagutu nituen. Beste alde batetik, aitaren eraginez, salsa, boleroak eta halakoak entzuten hasi nintzen. Gainera, zazpi anai arreba ginen etxean, eta bakoitzak musika-tresna bat jotzen zuen. Gero, bizitzak berak eskaini dizkit musika munduan segitzeko aukerak. Kaki Arkarazo ezagutzea, adibidez, oso garrantzitsua izan zen niretzat bai pertsonalki, bai profesionalki. Kakiren bitartez jendea ezagutzen joan nintzelako. Pribilegiatu bat sentitzen naiz, musika mundu handi horren barruan dauden mundu txikiak ezagutu ahal izan ditudalako".

23 urterekin, Anjel Valde gazteak HABEk Hondarribian irekitako barnetegian Kaki Arkarazo jaunarekin egin zuen topo. Harreman horren bitartez, M-ak taldean sartu zen. Bost disko atera zituen M-ak taldeak, “Mmmm” (83), “Emeak eta arrak” (85), “Zuloa” (87), “Barkatu ama” (89) eta “Gor” (90) . Ondoren, Anjel Valdes jaunak salsa musikara pasa zen, bere Karibe aldeko musikarekiko zaletasunak bultzatuta. Lehendabizi, Sonora Candelan eta, ondoren Sonora Cariben bandan jo zuen. Tumbaito talde txikia ere sortu zuen. M-ak taldeko kide zenean, IZ diskoetxean hasi zen lanean, 1987. urte inguruan. Lau urte ondoren, 1991. urtean Esan Ozenki diskoetxe mitikoren proiektuan sartu zen buru belarri, 1994. urterarte. Orduan, lana utzi egin zuen “musikaz pixka bat nekatuta” zegoelako. Hilabete batzuk ezer egin gabe igaro, baina urte horretan, Joxe Mari Goikoetxea (Elkar diskoetxeko arduraduna), zendu zen. Elkar zigiluan hasi zen lanean Anjel Valdes hura ordezkatzeko.

“M-ak taldearen proposamena aurrerakoia zen Euskadi mailan, baina, Kaki Arkarazok bere afizioa eta ofizioa zela ta, musika asko entzuten zuen, Talking Heads, Brian Eno eta bere garaian berritzaileak ziren beste musikari batzu. Euskal Rock Erradikala mugimendu oso indartsua izan zen, eta dena, komunikabideak eta entzuleak barne, irentsi zituen garai hartan. Horren ondorioz, M-ak bezalako beste proiektu askorentzat leku gutxi gelditu zen. Lehen zirrikitu txiki batzuk zeuden talde batzuentzat, baina, gaur egun, dena askoz krudelagoa da musika munduan. Hasiera batean, talde batean jotzen hasten zarenean, ez duzu oso ondo ulertzen mundu honetan mugitzen den dena. Baina denborarekin, diskoak grabatzen hasten zaren heinean, joaten zara jabetzen. Promozioa egin behar duzu, elkarrizketak… Askotan ez duzu oso ondo ulertzen zein irizpideren arabera egin behar diren zenbait gauza. Musikaria zarenean, musika sorkuntza lan gisa ikusten duzu, baina industriaren barruan zaudenean, diru kontuak ere egin behar dira. Eta bi alde horiek ezagutu ditudanez, badakit musika ez dela ezer industriarik gabe. Industriarik gabe, musika oso eremu txikira mugatzen da”.

"Nik 17 eta 18 urte nituenean euskal musikarekiko interesa oso sutsua zen. Pantxoa eta Peio, Benito Lertxundi, Gorka Knörr, Urko eta beste abeslari askorenganako miresmena eta jarrera sutsua zen. Benito gitarra huts batekin ateratzen zen taula gainera, eta izugarrizko indarra zuen. Oro har, euskal munduarekiko eta kulturarekiko jarrera oso aldekoa zen, eta ondorioz, kontsumitu egiten zen euskal musika. Oso adierazgarria da garai hartako izen gehienak oraindik ere gogoratzen ditugula, oroimen kolektiboan daudelako. Gaur egun, berriz, uste dut lasaitu egin dela dena, musikak benetako mezu musikala hartu duela. Pasioa galdu egin da bidean, ondorioz salmentak ere jaitsi egin dira, euskal musika eta euskal musika ez dena merkatu berean lehiatzen direlako. Industriari dagokionez, garai hartan sortu zen Euskal Herriko kultur industria, euskarazko produktuak kontsumitzen zituzten entzuleak agertu zirelako”.

ENTZUN ALDIZKARIA (Mikel Lizarralde, 2011)

http://www.entzun.com/elkarrizketak/backstage/anjel-valdes#.Vktx7XYvfGg

Anjel Valdes nace en Bilbao (Bizkaia, Europa) en 1958. Fue miembro del grupo de folk Mirotz y, luego, percusionista del mítico grupo M-ak, desde su fundación a comienzos de los años 80 hasta su desaparición en 1991. Posteriormente, Anjel ha participado en varios grupos de salsa vascos, como Sonora Candela, y ha tocado como percusionista en diversos proyectos de artistas como Azala, Txomin Artola, Oskorri, Kortatu, Negu Gorriak, BAP, Jabier Muguruza, Tapia, E.H.Sukarra, Gozategi, Etzakit, Anton Reixa, Kaki Arkarazo, Anje Duhalde, Kaxiano, Gari, Joxe Ripiau, Gozategi, Etzakit... A partir del otoño de 1988, Anjel Valdes empezó a desempeñar el cargo de responsable de producción y promoción del sello IZ. En 1991, confundo el célebre sello vasco Esan Ozenki Records junto a Kaki Arkarazo y los hermanos Muguruza. Desde Agosto de 1994, Anjel Valdes dirige el área de discos del sello Elkar, donde ha desempeñado tareas de control, dirección y coordinación de cientos y cientos producciones. Es una pieza clave de la escena rock euskaldun de los últimos 30 años. De hecho, el señor Valdes es casi la escena euskaldun!!!

ELKARRIZKETA... http://www.badok.eus/elkarrizketak/kantak-ez-badu-mundua-aldatzeko-helburua-ez-du-balio/

- Elkar diskoetxeak bere katalogo zabaletik hartutako kantuen hainbat bilduma argitaratu ditu urteetan zehar, hala estilo baten ingurukoak nola garai historiko bati lotutakoak. Zertan da ezberdina "Kantuz 1965-2015. Memoria eta desira" izenekoa?

Nonbaiten irakurri nuen ez dugula benetako momentu garrantzitsuen kontzientzia hartzen oroitzapen bilakatzen diren arte. Perspektiba beharrezkoa izaten da. Ni Oskorri taldearen lehen kontzertuan izan nintzen, Deustuko unibertsitatean. Ondoan bizi nintzen, 13 edo 14 urte nituen eta anai zaharrenarekin eta bere lagunekin joan nintzen. Igandean Oskorriren azken kontzertuan izan nintzen eta momentu haren kontzientzia hartu nuen, zeinen inportantea izan zen. Durangoko Azokaren 50. urtemugako ospakizunen barruan oroimen horiek biltzeko aukera bat ikusi nuen. Ideia orokor bat transmititu nahi izan dut: momentu egokia da markagailua berriz ere abiapuntuan jartzeko. 50 urteko zirkulu bat itxi dugu, eta berriz hasieran gaude, 60ko hamarkadakoaren antzeko egoera batean: merkatua aldatu da, biniloa bueltan omen dator, single moduko kantu solteak entzuten ditu jendeak, gizartea ere aldatu da. Horrek industriari abiapuntu berri bat exijitzen dio. Musikaren egungo egoera eta moduak oso ondo ulertzen dituen gazte ilusionatu batentzako une egokia da oraingo hau.

- 50 urteko kantagintzaren ikuspegi osoa 50 kantutan biltzea lan ezinezkoa da, beti egongo baitira hutsuneak. Hortaz, kantuak aukeratzeko irizpideen araberakoa izango da emaitza. Norberaren kantu gustukoenak izan daitezke, norberaren bizipen pertsonalekin lotutakoak, kanonaren araberako hautaketa egin lezake bildumagileak, edo buruan duen balizko entzule/eroslearen gogoa asetzera jo. Zein izan da zure heldulekua?

Ez nuen nahi hautaketa oso agerikoa izatea. 50 kantuen artean badira oso ezagunak diren batzuk, baina nahiago nuen izebergaren alderdi ezkutua azaleratzea. Dauden izen guztiak inportanteak dira baina ez ditut kantu ebidenteenak aukeratu. Ez daude “Lau teilatu” edo “Txoria txori”, esaterako. Kantu gozoak bilatu ditut, soinuarengatik edo ideiengatik oroimena piztu dezaketen kantuak. Aukeraketa oso pertsonala izan da, nire oroimenarekin lotuta daude kantuok. Hirugarren diskoa entzuten dudanean barre egiten dut, oso presente baitauzkat oraindik Esan Ozenki, M-ak, Matxitxa, Jotakie, Delirium Tremens, Itoiz… Jende horrekin ibiltzen ginen gu. Bilbon bizi nintzenean Mirotz taldean jotzen nuen perkusioa, eta bitan egokitu zitzaigun Indar Trabesekin, Itoiz izan aurreko taldearekin jotzea, Plentzian eta Mungian.

GOZATU ETA ZABALDU, LAGUNOK!!

viernes, 16 de noviembre de 2012

CLUB DE FANS DE M-AK / XABIER MONTOIA FAN KLUBA